‘Ik wil zichtbaar maken wat er gebeurt met de kennis van verzorgenden IG’

Marieke van Wieringen, onderzoeker en docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam, doet al bijna tien jaar onderzoek naar de rol en positie van verzorgenden IG. Haar missie: méér erkenning en waardering voor deze onmisbare beroepsgroep. In een interview vertelt ze over haar nieuwste onderzoek.

Afgelopen zomer kreeg jij van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek een Veni-beurs voor jouw onderzoek ‘Gelijkwaardige kennisuitwisseling in de langdurige zorg’. Wat ga je onderzoeken en wat betekent de Veni-beurs voor dit onderzoek?

“Dankzij de Veni-beurs kan ik vier jaar bijna fulltime onderzoek doen naar de kennisuitwisseling door en met verzorgenden IG in de verpleeghuiszorg. Verzorgenden IG zijn de grootste beroepsgroep in de langdurige zorg. Zij leveren bovendien het grootste deel van de zorg in die sector. Hierdoor hebben zij unieke, brede en waardevolle praktische kennis over hun cliënten. Maar die kennis wordt niet altijd optimaal gewaardeerd en erkend. Ik ga in mijn onderzoek ‘Gelijkwaardige kennisuitwisseling in de langdurige zorg’ kijken hoe dat komt.

“In verschillende zorgorganisaties ga ik de dagelijkse praktijk observeren. Daarvoor ga ik ook meelopen met verzorgenden IG en met verschillende zorgprofessionals in een team. Dan kijk ik hoe de zorgverleners hun kennis delen over de zorg aan cliënten. Als bijvoorbeeld een verzorgende IG kennis deelt over een cliënt met een verpleegkundige of arts, hoe reageren die daar dan op?

“Ik ga verzorgenden IG ook interviewen. Ik zal ze dan vragen stellen als: wat wordt er in jouw zorgorganisatie met jouw kennis gedaan? Heb je het idee dat jij je kennis duidelijk kunt overbrengen, zodat andere zorgverleners daar iets mee kunnen doen? Als je het gevoel hebt dat er niet naar je wordt geluisterd, wat doe je dan?

“Wanneer je onderzoek doet naar een beroepsgroep, zoals verzorgenden IG, moet je ze daarin ook actief betrekken. Daarom wil ik in dit onderzoek verzorgenden IG vragen foto’s te maken van hun dagelijks werk. Dat kan bijvoorbeeld een foto zijn van een overdracht, of een cliëntendossier. Verzorgenden IG vertellen daar vervolgens bij waarom ze deze foto maakten: wat zien we op de foto wat belangrijk voor hen is in de uitwisseling van kennis? Zo kan ik niet alleen in woorden, maar ook in beelden vertellen over de kennis en kunde van verzorgenden IG.

“Tijdens mijn onderzoek zal ik mijn bevindingen delen en bespreken met de V&VN-afdeling Verzorgenden en waarschijnlijk ook met een grote groep verzorgenden IG: wat betekent het precies wat ik hoor en zie? Want als onderzoeker kun je wel conclusies trekken, maar kloppen die ook? Daarom is het belangrijk dat ik daarover praat met de beroepsgroep zelf.”

Wat wil je bereiken met dit onderzoek?

“Ik wil zichtbaar maken wat er in een zorgorganisatie gebeurt met de kennis en kunde van verschillende zorgverleners, maar vooral van verzorgenden IG. Daarna wil ik hulpmiddelen ontwikkelen voor de zorgpraktijk. Die moeten de kennisuitwisseling tussen verzorgenden IG, verpleegkundigen en artsen gelijkwaardiger maken.

"Dat is belangrijk. Want de samenleving vergrijst, ouderen blijven steeds langer thuis wonen en ze leven langer. Daarom zijn verzorgenden IG harder nodig dan ooit en moeten we hun kennis en kunde beter inzetten dan nu gebeurt. Als verzorgenden IG serieus worden genomen, versterkt dat hun beroepstrots en hun beroepsidentiteit. Zij zullen langer willen blijven werken als verzorgende. En zo maken we het vak ook aantrekkelijker voor studenten en zij-instromers.”

Tekst gaat verder onder het kaderblok.

In 2021 verscheen ‘Verzorgenden IG in beeld. Samen werken aan een duidelijke stem en betere positie voor de beroepsgroep’. Jij was hoofdonderzoeker en medeauteur van dit rapport. In 2024 kwam ‘Dit zijn wij: verzorgenden IG’ uit. Ook aan dit document heb jij meegeschreven. Waarom doe jij graag onderzoek naar de beroepsgroep verzorgenden IG?

“Door het veldwerk en alle gesprekken met verzorgenden IG besefte ik steeds meer hoe groot hun vakmanschap is en hoe toegewijd hun rol in de zorg. Ik realiseerde me ook dat veel mensen dat niet zien én weten. Daardoor ontstond mijn missie om dat te laten zien aan andere zorgprofessionals én aan de hele samenleving. Zo is ook het fotoboek ‘Onzichtbaar maar onmisbaar’ tot stand gekomen.”

Wat zijn jouw belangrijkste onderzoekconclusies tot nu toe? Wat vond je verrassend?

“Allereerst dat verzorgenden IG heel specifieke kennis hebben over hun cliënten. Ze weten precies welke zorg de cliënt nodig heeft en hoe die zorg het best kan worden geboden. Verrassend vond ik dat verzorgenden IG ondanks hun brede kennis vaak niet meepraten in multidisciplinaire overleggen. Ze zijn hierdoor niet betrokken bij allerlei besluiten in de zorg. Ook praten ze niet mee over onderwerpen die hun vak raken. 

“Wat ik ook heb gezien, is dat verzorgenden IG het soms moeilijk vinden om hun kennis en kunde goed onder woorden te brengen. Het document ‘Dit zijn wij, verzorgenden IG’ kan ze daarbij helpen. Want hierin staan het beroepsbeeld en de beroepsidentiteit van de verzorgende IG duidelijk beschreven.

“Maar net zo belangrijk is: wat kunnen beleidsmakers, zorgorganisaties, maar ook V&VN doen om verzorgenden IG zichtbaarder te maken? Ik zie een beweging de goede kant op, met het bestuur van V&VN Verzorgenden voorop. Als ik nu op een zorgcongres ben, merk ik dat aanwezige verzorgenden IG mondiger zijn en echt voor hun vak staan.”

Wat hebben verzorgenden IG in hun dagelijkse praktijk aan jouw onderzoeksresultaten?

“Ik kan door mijn onderzoek zorgorganisaties hulpmiddelen aanbieden om de kennis van verzorgenden IG zo goed mogelijk te benutten. Bijvoorbeeld met behulp van een rollenspel. Dan neemt een verpleegkundige de rol aan van een verzorgende IG, en andersom. Hoe ga je het gesprek met elkaar aan?

"Daarnaast wil ik bijvoorbeeld een video met een gesprekhandleiding maken voor onderwijsorganisaties. Hiermee kunnen studenten leren hoe ze kennis uitwisselen met andere beroepsgroepen en hoe ze elkaar hierin kunnen aanvullen. Ik zie de zorg als een keten van verschillende deskundigheden, waarin iedereen even belangrijk is.”