‘Zeggenschap is geen doel, maar een middel om verder te komen’

Sonja Kerssens (54) werkt als praktijk- en wondverpleegkundige bij De Zorgcirkel in de regio Zaanstreek. Als voorzitter van de VVAR zet ze zich onder meer in voor meer professionele zeggenschap van verpleegkundigen en verzorgenden IG in de verpleeg- en verzorgingshuizen en de thuiszorg (VVT).

Waarom is het belangrijk om professionele zeggenschap in de VVT te vergroten?

“Het verbetert de kwaliteit van zorg. Daarnaast merk ik dat de verpleegkundigen en verzorgenden IG in de VVT meer energie krijgen en tevredener zijn over hun werk als ze daaraan een eigen invulling kunnen geven. Door met ze in gesprek te gaan, ze te motiveren om hun stem te laten horen en ze mee te nemen in dit hele proces, voelen ze zich gehoord en gewaardeerd.

“We zijn allemaal zorgprofessionals met een eigen expertise. Wij staan aan het bed en weten dus heel goed waar we het over hebben. Dus als er beslissingen moeten worden genomen over de beroepsinhoudelijke kant van ons vak, vind ik dat we daarin moeten worden meegenomen.

“Steeds meer zorgorganisaties in de VVT maken gelukkig een inhaalslag door intern een Verpleegkundige en Verzorgende Adviesraad (VVAR), een Professionele Adviesraad (PAR), een Multidisciplinaire Adviesraad (MAR) of een Zorgadviesraad (ZAR) op te richten. Dat is mooi om te zien. De Wet Zeggenschap in de Zorg heeft daaraan een flinke boost gegeven.” 

Wat is de toegevoegde waarde van jullie VVAR?

“De Zorgcirkel is een heel grote organisatie, we hebben ongeveer 33 zorglocaties. Daarnaast zijn we een thuiszorgorganisatie. Doordat we zo groot zijn, wordt het moeilijk om iedere zorgprofessional persoonlijk te benaderen. De VVAR is een goed medium om toch de achterban te bereiken, om ze te laten weten wat er speelt in de organisatie. De VVAR informeert andersom ook het bestuur over wat er speelt op de werkvloer.”

Wat was een knelpunt in de dagelijkse praktijk waarbij méér zeggenschap nodig was?

“We hebben een thuiszorgteam dat gespecialiseerd is in palliatieve zorg. Voorheen moesten de verpleegkundigen uit dit team over het toedienen van medicatie aan een terminale cliënt eerst overleggen met de huisarts. Als iemand heel onrustig is of ontzettend veel pijn heeft en je bent twee uur bezig omdat je niet de juiste huisarts te pakken krijgt of de huisarts is op huisbezoek, heeft dat enorme invloed op de kwaliteit van leven van die cliënt.

“Een verpleegkundige is toen met haar collega’s in gesprek gegaan: hoe kunnen we dit proces verbeteren? Dit thuiszorgteam heeft het vervolgens voor elkaar gekregen dat een zorgprofessional die daartoe bevoegd is volgens het protocol en goede afspraken met de huisarts zonder overleg vooraf zelf mag starten met het toedienen of verhogen van medicatie. De verpleegkundige kan de cliënt nu ook vooraf uitleggen wat hem of haar te wachten staat, hoe het medicatieproces zal verlopen. Dat is voor beide kanten heel erg fijn.”

Lees verder onder dit kader.

Wat zijn jouw belangrijkste tips om zeggenschap in een VVT-organisatie te vergroten?

“Zeggenschap is wat mij betreft geen doel, maar een middel om verder te komen. Hoe je dat ook wilt aanpakken – in een VAR, PAR, MAR of ZAR – het is belangrijk dat je het sámen doet. En zorg dat de raad van bestuur erachter staat. Overtuig ze met goede argumenten en praktijkvoorbeelden. Onze raad van bestuur ziet de noodzaak van meer professionele zeggenschap en heeft mij gevraagd of ik de opleiding Gedeeld leiderschap in de ouderenzorg wilde gaan doen. Dat doe ik nu met onze specialist ouderengeneeskunde, een kwaliteitsadviseur en een gedragspsycholoog. 

“Ik geloof ook in kleine stapjes. Soms vraag ik collega’s op de werkvloer heel direct: wat vind jij belangrijk in jouw functie als verzorgende of verpleegkundige? Dat is men in de zorg niet gewend, dus daar moeten ze dan even over nadenken. Maar hoe meer je het gesprek aangaat, hoe enthousiaster ze worden en gaan bedenken wat zij zelf zouden kunnen veranderen. Dat maakt het werk zoveel leuker en makkelijker! 

“Je hebt ook altijd een kartrekker nodig, iemand die de regie houdt. Een frisse wind met een positieve inslag. Maar ook dat kun je klein houden. Stel, er zijn veel zieken op een afdeling en er is een personeelstekort. Dan denkt een team al snel: hoe moet dat nou? We zijn maar met zijn vieren! Dan zeg ik: vervelend om te horen, maar kijk eens naar waar je wél invloed op hebt. Ik zou bijvoorbeeld opwerken met z’n tweeën. Of een rondje doen en de bewoners vertellen dat je vandaag helaas alleen bent, dus dat het kan zijn dat ze wat langer moeten wachten.

“Ook moet je prioriteiten stellen en aan het eind van de dienst die samen evalueren. Verzamel al deze punten en bespreek ze de volgende dag met je manager. Dat is ook zeggenschap pakken. En als je daarbij een glimlach opzet, doet dat wat met jou en de anderen.”

Lees verder onder dit kader.

Waar ben jij trots op?

“Vorig jaar hebben we op de Dag van de Verpleging vanuit de VVAR een brief gestuurd naar V&VN om ons aan te melden voor een bezoek van V&VN aan onze organisatie. Het was heel mooi om te zien hoe onze zorgmedewerkers de V&VN-afgevaardigden vol trots vertelden over hun vak. Toen dacht ik: ja, daar gaat het over! Trots leidt uiteindelijk tot goede zorg voor onze cliënten. We hebben zó’n mooi vak en nu werden zij die dag terecht in het zonnetje gezet. Dat is me echt bijgebleven.”

Wat vind jij tot slot van belang om verpleegkundigen en verzorgenden IG in de VVT mee te geven?

“We zitten in een transitie en dat vraagt veel van ons. Want er wordt nadrukkelijk een beroep gedaan op onze deskundigheid. Daarom vind ik het zo belangrijk om onze stem te laten horen als er besluiten moeten worden genomen over de beroepsinhoud. Maar ik vind ook dat we met een kritische blik moeten kijken naar onze eigen verantwoordelijkheid. Hoe sta je in je ontwikkeling? Hou je de e-learnings bij? Loop je om alle problemen heen of ga je ermee aan de slag, eventueel samen met collega’s? Want het is makkelijk om te wachten tot een ander het doet, maar we moeten dingen ook zelf oppakken. Dat hoort óók bij ons vak.”