Agressie in de ggz: wie zorgt er voor ons?

"Lekker avondje", knipoog ik terwijl ik een collega passeer in de gang. Het is kwart voor negen en onze High Intensive Care (HIC) in Nijmegen ademt ontspanning. Links wordt getafelvoetbald, in de tuin klinkt gelach en uit de huiskamer klinken de vragen van een pubquiz. Vijftien minuten later is de situatie geheel omgeslagen. 

Vier van mijn collega’s, inclusief zorgbeveiliging, fixeren een patiënt midden op de gang. Ik leid andere patiënten naar unit 2, terwijl een collega aan de telefoon hangt met de politie. Op de verpleegpost staan twee collega’s hard te huilen. Beiden zijn zojuist aangevallen: gericht geslagen, plukken haar uit het hoofd getrokken, een forse bijtwond in hun arm. De aanval was zó intens dat het indrukken van het alarm niet eens lukte omdat ze éérst moesten vechten voor hun eigen veiligheid.

Even later arriveert de politie. Vier agenten komen ter plaatse. Ik geef ze een korte heads-up, waarop één van hen vraagt wat ik nu wil. “Dit is een strafbaar feit”, zeg ik. “En ik wil dat deze patiënt wordt meegenomen.”

Maar eenmaal bij de patiënt vindt de politie dat ze ‘te ontregeld’ is om meegenomen te worden. Er volgt een opsomming van praktische bezwaren: ze heeft zorg nodig die ze bij de politie niet krijgt, er is hier medicatie en medische ondersteuning voorhanden, en bovendien — ze hoort toch hier?

Ik voel de emotie borrelen. “Maar iedereen hier is ontregeld. Je bent op een HIC. Wil dat zeggen dat het niets meer uitmaakt wat patiënten doen tegen hulpverleners”, vraag ik.

Er volgt een discussie waarbij we allebei een andere taal lijken te spreken. Waar ‘het systeem’ het wint van de menselijkheid.

Ik kan het de agenten ook niet eens echt kwalijk nemen. Zij denken vanuit hun kader, ik vanuit het mijne. Zij zien iemand die psychiatrisch ziek is en zorg nodig heeft. En dat klopt. Wij zien óók iemand die psychiatrisch ziek is en zorg nodig heeft — maar die ondertussen wel ons personeel ernstig verwondt en de veiligheid van andere patiënten bedreigt.

Het probleem is: er is geen kader dat deze twee werelden goed verbindt. En dus staan wij hier, in het midden. Met een collega in tranen. Een bijtwond. Een team dat zich in de steek gelaten voelt. En een patiënt die verder ontregelt.

In Nijmegen werken wij hard aan samenwerking met de politie. We hebben korte lijnen met onze wijkagent, lopen mee op elkaars werkvloeren en leren elkaar beter begrijpen. En ik zie dat daar aan beide kanten veel inzet en respect in zit. Maar zelfs als je lokaal alles op orde hebt, loop je tegen de grenzen van een systeem dat ons structureel in de kou laat staan.

Den Haag moet dit probleem eindelijk serieus nemen. Daarom is het tijd dat het ministerie van VWS en het ministerie van Justitie en Veiligheid samen met ons en de politie landelijke, duidelijke en werkbare afspraken maken over hoe we omgaan met ernstig geweld in de GGZ. Geen vrijblijvende convenanten of vage intenties meer, maar afspraken die ook in de praktijk bescherming bieden.

En daarbij mag wat mij betreft specifiek gekeken worden naar de HIC’s: de afdelingen waar de meest ontregelde en kwetsbare patiënten worden opgenomen, en waar geweld tegen hulpverleners helaas (te) vaak voorkomt. Juist deze afdelingen hebben een goed afgestemde samenwerking met de politie het hardst nodig. Hier komt de spanning tussen zorg en veiligheid dagelijks samen. Juist hier moeten zorgverleners kunnen rekenen op heldere afspraken, bescherming en steun.

Dagelijks werken wij op het spanningsveld van zorg en geweld. Daar kiezen we voor, dat klopt. Maar nu wordt geweld gezien als ‘part of the job’. Collega’s zitten thuis. Haken af. Desondanks blijven wij zorgen voor onze patiënten.

Maar wie zorgt er voor ons?

Deze blog is een licht bewerkte versie van de blog die Jorn eerder op LinkedIn publiceerde.