Column Stomaverpleegkundige: de dagelijkse praktijk

Column: Janneke van der Ploeg

We weten allemaal hoe belangrijk de stomaverpleegkundige kan zijn voor de (toekomstige) stomadragers. Gelukkig is in de ziekenhuizen in Nederland deze functie wel ingebed in de organisatie. In veel ziekenhuizen in Nederland is een vast team stomaverpleegkundigen. Als er dan iemand stopt komt er weer een nieuwe collega bij die meedraait in het bestaande team. Maar wat als er jarenlang een vast team is geweest in het ziekenhuis en in een korte periode drie van de vier stomaverpleegkundigen van dit team stoppen of iets anders gaan doen? Natuurlijk (en gelukkig) zijn er verpleegkundigen die dit mooie vak willen leren.

Een nieuw team, maar hoe nu verder

Janneke werkt in het Frisius Medisch Centrum Leeuwarden met 3 collega’s op de stomapolikliniek. Zij werkt 24 uur, haar collega’s Ingrid, Joke en Amber 16 uur per week. Twee van deze collega’s hebben een gecombineerde functie en werken ook op de verpleegafdeling. Joke is de enige van het bestaande team, zij werkt 9 jaar op de polikliniek, de andere collega’s zijn korter dan 3 jaar in deze functie. 

De vraag die voorligt is vooral: hoe ga je als “nieuw” team verder?

Je moet ingewerkt worden, je ervaring opdoen met de specifieke aspecten van de stomazorg en de opleiding doen. Logistiek best een uitdaging om dit te regelen én ook de poli gewoon bezet houden. En dan speelt nu ook nog een fusie met een ander ziekenhuis.

Het Frisius Medisch Centrum Leeuwarden (voorheen MCL) is een topklinisch ziekenhuis met een grote patiëntenpopulatie en adherentiegebied. Met name voor de rectumchirurgie komen de patiënten uit heel Friesland, maar ook deels uit de het westen van de provincie Groningen en noord Overijssel. Sinds de fusie met het Tjongerschans ziekenhuis in Heerenveen heet het ziekenhuis Frisius Medisch Centrum.

De dagelijkse praktijk

Janneke werkte voorheen als dialyseverpleegkundige. Door verandering in haar privéleven zocht zij een functie met andere werktijden. Door Ingrid, oud- collega van de dialyseafdeling, werd zij gewezen op de stomazorg (“zij heeft mij hier dus heen gelokt”). Na een dag meelopen was ze verkocht en koos ze ongeveer 2 jaar geleden om als stomaverpleegkundige te gaan werken. Wat haar vooral plezier geeft in het werk is hoe je met creatief denken oplossingen kan verzinnen, waardoor de kwaliteit van leven verbetert voor de stomadrager. Ook de begeleiding in het algemeen van de stomadrager, hen helpen het leven weer op te pakken, is een mooi deel van dit werk.

Vanmorgen nog zag zij een mevrouw die bij ontslag vertelde dat zij écht nooit de stomazelfzorg zou oppakken. Nu, een tijdje later, ziet ze mevrouw voor een postoperatieve controle. Mevrouw verwijdert zelf het zakje, maakt schoon en brengt ook zelf het nieuwe materiaal weer aan. Zien hoe mensen groeien na de operatie, weer vertrouwen krijgen, geeft veel voldoening.

In het ziekenhuis wordt veel rectumchirurgie gedaan. Naast het eigen patiëntenaanbod worden er ongeveer 40 mensen verwezen vanuit andere ziekenhuizen in de ruime regio.

De volledige stomazorg wordt dan gedaan door Janneke en collega’s. Vanaf het preoperatief gesprek tot in ieder geval een jaar na de operatie worden de controles en begeleiding gedaan in Leeuwarden. Als stomadragers aangeven dat ze liever terug willen naar het oorspronkelijk ziekenhuis kan dat natuurlijk. In de praktijk heeft Janneke deze vraag nog nooit gehad van een stomadrager.

Als er wondgenezingsproblemen zijn worden de patiënten gezien in het wondexpertisecentrum van het ziekenhuis. De stomaverpleegkundigen doen in Leeuwarden dus geen wondzorg, behalve natuurlijk de controle bij ongecompliceerde genezing.

Ook urostomadragers zijn welkom voor begeleiding en hulp bij de stomazorg. De operatie wordt meestal in Sneek of Arnhem gedaan, maar als de stomadrager bekend is bij de uroloog is de nazorg weer in Leeuwarden.

Afgelopen tijd heeft Janneke een hr. met een urostoma op de poli gezien in verband met lekkageproblemen. Hr. had lang gezocht naar goed materiaal, maar had hiermee toch regelmatig lekkage. Hij stond eigenlijk altijd klaar met “poeder in de aanslag”. Na het beoordelen van het probleem heeft Janneke ander materiaal aan hr. voorgesteld. Bij de evaluatie gaf hr. aan tevreden te zijn. De lekkage kwam nu veel minder vaak voor. Voor Janneke is hiermee het doel – geen lekkage – nog niet bereikt. Daarom heeft ze het gebruik van een gordeltje erbij geadviseerd. Drie weken later belde ze hr. weer op en hij vertelde “Janneke, je hebt het lek gevonden!”. Zo blij dat hij nu echt geen lekkage meer heeft!

Door je eigen (materiaal)kennis en inzet van creativiteit kan je de problemen oplossen voor een stomadrager.

Aandachtsgebied fecale continentie

In Leeuwarden hoort het aandachtsgebied fecale continentie ook bij de stomaverpleegkundigen.

Arjette, collega van het oude team, zou ook stoppen maar is uiteindelijk toch voor 1 dag per week aangebleven om de fecale continentiezorg te kunnen waarborgen en de stomazorg op de locatie Frisius MC Harlingen te kunnen voorzien. Zij is dus nog als vijfde verpleegkundige deel van het team (gebleven).

Op achtergrond staat zij haar collega’s en opvolgers bij vanuit haar lange ervaring. Maar daarnaast begeleidt zij hier voorlopig nog de zorgvragers in verband met fecale incontinentie problemen. Dit is relatief een grotere groep, ook hiervoor komen patiënten uit vrijwel de hele provincie. De verwijzingen komen voornamelijk van de MDL-artsen, soms van de chirurg. Dit is toch een wezenlijk andere patiëntengroep dan stomazorg, hiervoor is ook weer specifieke kennis nodig.

Ook voor dit aandachtsgebied moet het team dus een plan bedenken om allemaal ingewerkt te worden. Naast het geleidelijk inwerken in de praktijk is het ook de bedoeling om hiervoor nog de opleiding te doen.

En hoe nu verder met de organisatie

Janneke en haar collega Amber hebben vorig jaar tegelijk de stomaopleiding afgerond.

De scholing voor de fecale continentie moeten ze allemaal nog doen. Dit is voor 2 collega’s nu gepland om volgend jaar te doen. Ook hier ligt een logistieke uitdaging: vanuit het ziekenhuis moeten ook algemeen verpleegkundige scholingsmodules gedaan worden en daarnaast moet dus deze specifieke scholing ingepland worden. Het team is zich bewust van de kwetsbaarheid nu de zorg voor de fecale continentie maar door 1 collega “bemand” kan worden. Dus hier moet op niet al te lange termijn aan gewerkt worden. Als tussenoplossing is alvast een korte instructiescholing ingepland voor dit najaar.

Voor de stomazorg zijn alle nieuwe collega’s nu opgeleid en ingewerkt. Een belangrijk onderdeel nu is om met elkaar te kijken naar de werkprocessen en beslissen hoe de organisatie van de zorg op de stomapolikliniek vorm moet krijgen.

Denk bijvoorbeeld aan vervangen van papieren voorlichtingsmateriaal en mappen door digitale materialen. Ook het optimaliseren van de processen heeft tijd en aandacht nodig. Een nieuw team, veranderende tijden in de zorg en in het ziekenhuis (zoals de fusie) maken dat het team nu goed moet nadenken hoe zij de zorg vanuit de stomapolikliniek willen en kunnen organiseren.

Al met al een positief team dat de stomazorg oppakt en gemotiveerd aan de slag is om goede kwaliteit van zorg te kunnen blijven leveren.

Janneke van der Ploeg - Stomaverpleegkundige

Tekst: Jolanda Smelt