Column Stomaverpleegkundige: de dagelijkse praktijk

“Wat doet zo’n stomaverpleegkundige toch allemaal? “. Sommige mede-zorgverleners in het ziekenhuis vragen zich dat wel eens af; zelfs artsen die met dezelfde patiëntengroep te maken hebben. Deze collega’s zullen misschien verbaasd zijn om te horen dat door de kennis en ervaring van deze stomaverpleegkundige wel eens voorkómen kan worden dat iemand en stoma krijgt!

Ontlasting, een lastig onderwerp?!

Dat hulp en begeleiding van stomaverpleegkundigen aan stomadragers essentieel kan zijn voor de kwaliteit van leven van stomadragers is geen verrassing meer. Maar daarnaast zijn er meerdere aandachtsgebieden die raakvlakken hebben met stomazorg die ook grote invloed kunnen hebben op de kwaliteit van leven.

In het Martini ziekenhuis in Groningen is al vele jaren een goed draaiende stomapoli. Met de vier stomaverpleegkundigen (Hindy, Trienke en Mariska zijn de collega’s van Astrid) is er van maandag tot vrijdag een stomaverpleegkundige aanwezig is.

Astrid vertelt “in Nederland hebben de stomaverpleegkundigen vanuit de stomazorg expertise ontwikkeld op het gebied van ontlastingproblemen. Zij kunnen daardoor ook veel voor déze patiëntengroep betekenen.”

De laatste jaren is er in het Martini ziekenhuis hard gewerkt aan het ontwikkelen van goede zorg voor mensen met problemen op het gebied van ontlastingverlies, obstipatie en LARS klachten. Daardoor is er nu een team zorgverleners die met elkaar de best mogelijk zorg, behandeling en ondersteuning geven. Sinds ongeveer 3 jaar is er maandelijks een MDO. Hier bespreken de gynaecoloog, chirurg, MDL-arts, bekkenfysiotherapeut, radiotherapeut en stomaverpleegkundige de patiënten.

Soms lijkt een doorverwijzing wel een “laatste strohalm” volgens Astrid. Als de patiënt doorverwezen wordt naar de stomaverpleegkundige is het aanleren van darmspoelen een belangrijk onderdeel maar zeker niet het eerste en enige.

Omdat er toch nog wel eens getwijfeld wordt aan het nut van het werk van de stomaverpleegkundige op dít gebied heeft Astrid nog maar eens de feiten op een rijtje gezet. Zij heeft juist de indruk dat de verwijzingen toenemen en dat blijkt ook te kloppen. Doordat Astrid of collega aan het MDO deelnemen er komt meer bekendheid over wat de stomaverpleegkundige kan doen voor deze patiënten, hierdoor nemen de verwijzingen ook toe. Afgelopen jaar zijn er 35 personen verwezen naar de stomaverpleegkundige in verband met obstipatie, incontinentie of beide.

Praten over poepen

Een enorme meerwaarde voor de patiënten is dat ze eens een keer vrijuit kunnen praten over alles wat met de ontlasting te maken heeft. Dit is nog steeds een onderwerp wat niet zo makkelijk in de eigen kring aan de orde komt. Patiënten ervaren dit als heel prettig, zo’n plek waar je er wél normaal over kan praten.

In het gesprek geeft Astrid onder anderen voedingsadviezen en wordt het gebruik van bijvoorbeeld psylliumvezels besproken. Ook tips zoals houding op toilet. Daarnaast kan Astrid ook weer doorverwijzen naar andere zorgverleners. Bijvoorbeeld als ze denkt dat de bekkenfysiotherapeut ook iets kan betekenen voor deze patiënt.

Van de 35 personen die Astrid en collega’s gezien hebben gaat zo’n 60 % hoog darmspoelen en 20 % rectaal spoelen met een minisysteem. Ook ongeveer 20% heeft al voldoende baat bij de algemene (voeding)adviezen en medicatie.

Meer dan de helft van de mensen die hoog darmspoelen hebben baat bij deze behandeling. Als het darmspoelen niet lukt komt dat vaak door technische oorzaken, bijvoorbeeld doordat het water niet goed inloopt door de verzakking.

Belangrijke bevinding is dat van de overige groep iedereen tevreden is met het resultaat, zij zijn met de adviezen afdoende geholpen. Vooral het gehoord worden - naast behandeladviezen en tips- het onderwerp kunnen bespreken, is een heel belangrijk aspect waardoor deze patiëntengroep geholpen wordt.

Toch een stoma, of niet?

“Zo kwam pas mevrouw van Swieten bij mij op de poli. Deze mevrouw van 66 jaar had heel erg lang last van incontinentie en obstipatie. Zij vroeg verschillende artsen al jarenlang om een stoma in verband met de impact van deze problemen op haar leven. Uiteindelijk werd besloten dat ze een stoma zou kunnen krijgen. Voor het preoperatief gesprek kwam zij op de stomapoli. “Tijdens dit gesprek heb ik aan mw. voorgesteld om eerst te proberen of darmspoelen haar voldoende zal helpen. Mevrouw was hiervoor ook echt gemotiveerd. En dit werkt!”

Voorlopig hoeft mevrouw van Swieten dus geen operatie te ondergaan.

Doordat de stomaverpleegkundigen nu kennis en kunde op dit gebied hebben bespreken ze de mogelijkheid van darmspoelen sneller. De ervaring heeft Astrid in de loop van de jaren geleerd “dat in de praktijk voor sommige patiënten een stoma voorkomen of soms uitgesteld kan worden”.

In het algemeen zijn de patiënten tussen de 40 en 70 jaar, maar ook ziet Astrid mensen van 20 of 80 jaar. De patiëntengroep bestaat voor 95% uit vrouwen; dit verklaart zich doordat een groot deel van de oorzaak ligt in verzakkingen of late gevolgen van bevalling. Daarnaast hebben de gynaecologen een grote rol tijdens het MDO, dit heeft mogelijk ook invloed op het type patiënten dat verwezen wordt.

Nazorg na low anterior resectie

Ook geeft de stomaverpleegkundige in het Martini ziekenhuis begeleiding aan álle patiënten die een low anterior resectie hebben gehad. Dus iedereen die een low anterior resectie heeft gehad zonder stoma én iedereen na opheffen stoma komen in het nazorgtraject. Bij het preoperatief traject wordt dit direct uitgelegd.

Drie weken na ontslag uit het ziekenhuis belt Astrid, of collega, hoe het gaat met de ontlasting. De LARS scorelijst wordt uitgevraagd en er wordt nogmaals uitgelegd dat het ontlastingpatroon kan veranderen door de ingreep. Als er geen klachten zijn belt ze na 4 weken nog een keer.

Als er wel klachten zijn geeft de stomaverpleegkundige voedingsadviezen, verwijst eventueel naar de bekkenfysiotherapeut en geeft uitleg over het gebruik van psylliumvezels. In tegenstelling tot de gebruiksaanwijzing: innemen met weinig water!!

Deze patiënten worden na 2 weken opnieuw gebeld om te horen hoe het gaat.

In een enkel geval gaat iemand na een LAR darmspoelen (afgelopen jaar 2 patiënten) of wordt uiteindelijk een stoma aangelegd.

Wondzorg

En tsja, als je dan op de poli chirurgie zit kom je ook patiënten tegen met een wond waarbij een negatieve drukbehandeling wordt gegeven. Op de poli was niet veel expertise om dit weer aan te brengen na controle door de arts. En om dat iedere ervaren stomaverpleegkundige geoefend is in knippen, plakken en creatieve oplossingen zoeken was het een logische stap om dit te gaan doen. De stomaverpleegkundigen zijn nu dus ook betrokken bij de wondzorg op de poli. Astrid en haar collega Mariska hebben een wondopleiding gevolgd en doen nu ook wondzorg bij de chirurgische patiënten. Ook voor de patiënten met rectumwonden is specifieke wondexpertise nodig; en ook worden deze wonden soms behandeld met negatieve druk therapie; dus ook hier is weer de overlap naar de stomazorg aanwezig.

Stomazorg plus

Het antwoord op de vraag “wat die stomaverpleegkundigen nu doen en of het wel zin heeft wat ze doen” is hier wel beantwoord voor het Martini ziekenhuis.

Het team stomaverpleegkundigen geeft zorg, begeleiding en behandeling aan patiënten met ontlastingproblemen, (potentiële) stomadragers, LARS klachten, chirurgische wonden. En hiermee wordt de algehele kwaliteit van de verleende zorg in het ziekenhuis verbeterd.

Astrid Solle - Stoma- Continentie- en Wond consulent Martini Ziekenhuis Groningen

[tekst: Jolanda Smelt]