WOZO: Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen

Dit is een programma van VWS gericht op het langer thuis wonen van ouderen en het leveren van kwaliteit van zorg voor ouderen, zowel als zij nog thuis wonen als wanneer zij in een verpleeghuis wonen. V&VN neemt deel aan de Regiegroep WOZO en de onderliggende werkgroep. Het is een breed programma dus, met vijf actielijnen:

1. Samen vitaal ouder worden:

Bijv. subsidieregeling intergenerationeel wonen, ZonMw-subsidie om reablement in de praktijk te brengen (reablement is een manier van werken waarmee hulpverleners ouderen helpen hun eigen leven te leiden. Zoals ze dat zelf willen), uitbreiding Actiz campagne ‘Praat vandaag over morgen’.

2. Sterke basiszorg voor ouderen:

Versterking eerstelijnszorg, implementatie (en herijking) Handreiking Kwetsbare Ouderen Thuis, vereenvoudiging aanspraken van betaaltitels voor tijdelijk verblijf, ontwikkeling en positionering van ambulante geriatrische revalidatiezorg.

3. Passende Wlz-zorg:

Scheiden van wonen en zorg, ZiN onderzoekt of Wlz aan te passen is om toegang tot aanspraak op verblijf te beperken (2024), versterking programma Waardigheid en Trots, doorontwikkeling Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg.

4. Wonen en zorg voor ouderen:

Bouw van meer geschikte woningen voor ouderen, waaronder geclusterde zorggeschikte woningen.

5. Arbeidsmarkt en innovatie:
Stimuleren e-health thuis, Integraal Opleidingsakkoord Wijkverpleging.

Het te ontwikkelen Generiek Kompas gaat het huidige kwaliteitskader Verpleeghuiszorg vervangen (inclusief addendum ‘langdurige zorg thuis met een Wlz indicatie’) en het Kwaliteitskader Wijkverpleging. Het nieuwe Kompas is daarmee van toepassing op bewoners van een verpleeghuis en mensen die langdurige zorg thuis ontvangen.

Het Kompas bevat vijf bouwstenen:

1. Het kennen van wensen en behoeften (open gesprek, samen beslissen, brede blik op welbevinden)
2. Het bouwen van netwerken (in kaart brengen en versterken van het sociale netwerk, versterken van de kracht van wijken en de sociale basis)
3. Het werk organiseren (professionele zeggenschap, deskundigheidsmix, eigenaarschap professionals)
4. Leren en ontwikkelen (met alle betrokkenen, op basis van informatie)
5. Inzicht in kwaliteit (diverse vormen, waaier van instrumenten, indicatoren) 

Het kwaliteitskader Wijkverpleging zal gaan vervallen. Er wordt nog goed besproken hoe dit op een zorgvuldige manier in het nieuwe Kwaliteitskompas verwerkt kan worden.

Het Zorginstituut wil dat het nieuwe Kompas in mei 2023 helemaal klaar is. Dat betekent dat het in maart al naar het Zorginstituut gestuurd moet worden. Volgens V&VN is dit een te ambitieus tijdpad, waardoor we zorgen hebben over de uitkomst. We vinden het echter belangrijk dat wij als beroepsgroep kunnen meepraten en meebeslissen over de cruciale punten die ons vak raken in de zorg voor kwetsbare ouderen. Daarom praten we wel mee in de overleggen, zij het kritisch. Het nieuwe Kompas staat op de meerjarenagenda van het Zorginstituut. Dat betekent dat als er niet tijdig een nieuw kwaliteitskader wordt opgeleverd, dat het Zorginstituut dan doorzettingsmacht krijgt. Dat houdt in dat zij dan zelf een kwaliteitskader vaststellen. Via de bijeenkomsten online en in het land en via de klankbordgroep horen we wat verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten belangrijk vinden. Dat gebruiken we vervolgens in de gesprekken met VWS en de andere zorgpartijen.

Sommige onderwerpen die beschreven staan in de bouwstenen, zijn nog onvoldoende uitgewerkt; die komen op de ontwikkelagenda. Hiermee gaan de betrokken partijen aan de slag. In november 2023 moeten ook die onderwerpen gereed zijn. Ook in dit proces zorgen we ervoor dat de beroepsgroepen van V&VN goed vertegenwoordigd zijn.

Het nieuwe kwaliteitskader gaat het huidige Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg vervangen, het addendum ‘Langdurige zorg thuis met een Wlz-indicatie’ én het Kwaliteitskader Wijkverpleging.

In het huidige Kwaliteitskader staat dat de optimale personeelssamenstelling van teams in een verpleeghuis zich, gezien de steeds veranderende doelgroep en zorgvraag in de verpleeghuizen, niet laat vastleggen in een standaard. De voortdurende veranderende zorgbehoefte vraagt om maatwerk.​

De personeelssamenstelling moet voldoen aan normen die in drie thema’s geclusterd zijn:​

1. Aandacht, aanwezigheid en toezicht​, onder andere: op intensieve zorgmomenten altijd minimaal twee zorgprofessionals en iedere dagdienst iemand aanwezig voor zingeving en zinvolle dagbesteding;
2. Specifieke kennis en vaardigheden​, onder andere: verpleegkundige is 24/7 beschikbaar en binnen 30 minuten ter plaatse;
3. Reflectie, leren en ontwikkelen​: o.a. voor iedere zorgprofessional voldoende tijd en ruimte voor feedback, intervisie, reflectie en scholing (vastgelegd in kwaliteitsplan).

De normen zijn richtinggevend. Dat betekent dat er ruimte is voor toepassing in de lokale context.​ Deze situatie-specifieke toepassing vraagt om reflectie en aanpassing waar nodig. Zo wordt er op teamniveau continu gewerkt aan een optimale afstemming tussen (zorg)vraag en personeelssamenstelling. Met als hoofddoel: goede zorg die bijdraagt aan kwaliteit van leven van bewoners.​

Deze normen worden in de praktijk nu niet altijd gehaald. Maar de leden gaven in onze online bijeenkomsten aan dat de normen houvast bieden. Vooral op drukke momenten kan het lastig zijn minimaal twee zorgmedewerkers te hebben. Maar alleen gaat ook niet. Als er in die situaties een mix gemaakt kan worden van een verzorgende IG en een helpende dan kan er veel. Waarbij de VIG’er dan een meer overstijgende rol kan pakken. V&VN wil dan ook dat in het kompas en de doorontwikkeling concrete afspraken worden gemaakt over het vaststellen van de juiste deskundigheidsmix.

De Wet BIG vereist dat zorgverleners bekwaam én bevoegd moeten zijn om voorbehouden handelingen uit te mogen voeren, ook als je deze in opdracht van een arts of verpleegkundig specialist uitvoert. Steeds meer wordt nu aan medewerkers zonder opleiding in de individuele gezondheidszorg een handeling geleerd die zij bij alle cliënten mogen toepassen. Maar die bekwaamheid vindt V&VN onvoldoende. Het lijkt misschien op korte termijn een oplossing, maar is het op langere termijn zeker niet.

Het principe van verpleging en verzorging is: cliënten en mantelzorgers toerusten om zorg zelf op te pakken. Waar mogelijk wordt dat al gedaan, ook het aanleren van risicovolle en voorbehouden handelingen, binnen deze ene context en bij deze ene zorgvrager. Maar om echt goed risico’s in te kunnen schatten en te weten hoe je moet handelen bij onverwachte situaties, is bredere kennis en ervaring nodig. Verpleging en verzorging is geen simpele optelsom van taken. Juist in kwetsbare situaties waarin zorgverleners autonoom zorg verlenen, is nodig dat deze zorgverleners, behalve een integrale blik, een ethische volwassenheid hebben verworven. En ook dat verkrijg je niet door stapeling van taakbekwaamheden.

Taakgericht werken betekent ook versnippering, meer coördinatie- en afstemmingstijd. Het leidt tot beroepsvervaging. Leden vinden dat dit leidt tot een uitholling van de beroepsidentiteit, verminderde kwaliteit van zorg en gemiste zorg. Met als gevolg dat patiëntveiligheid in het geding komt en dat de professionals die we zo hard nodig hebben, uit de zorg stappen. Dat pad moeten we zeker niet op.

In het webinar van 25 oktober 2023 werd bij het bespreken van het concept van het Kompas duidelijk dat de meeste deelnemers vinden dat niet langer kan worden vastgehouden aan het idee dat de zorg alleen door professionals wordt uitgevoerd. “We zullen met anders opgeleiden moeten gaan werken. Maar anders opgeleiden werken nu vaak nog te taakgericht. Dan smeren ze een broodje, maar zien niet wat de cliënt met dementie op dat moment werkelijk nodig heeft. Ik denk dat we ze dat in praktijk wel goed kunnen leren, dat lukt niet in de schoolbanken”, meende een deelnemer. “We moeten de kwaliteit blijven borgen door genoeg aansturing door deskundigen.”