WOZO: Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen

V&VN en andere zorgpartijen zijn met VWS in gesprek over het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO), gericht op het anders organiseren van de ouderenzorg. Op deze pagina lees je over de ontwikkelingen in het WOZO-programma, hoe je invloed kunt uitoefenen en wat het voor jou kan betekenen in je werk.
Waar gaat het WOZO-programma over?
Door de vergrijzing gaan de komende jaren steeds meer mensen een beroep doen op de zorg. Tegelijkertijd hebben we in de zorg te maken met een steeds krapper wordende arbeidsmarkt en een afname van het aantal mantelzorgers. Minister Conny Helder van VWS is daarom in de zomer van 2022 gestart met het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO). Het WOZO-programma bestaat uit verschillende maatregelen, initiatieven en projecten gericht op het anders organiseren van de ouderenzorg. VWS hanteert daarbij het uitgangspunt ‘zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan’. Met het WOZO-programma wordt erop ingezet dat ondersteuning en zorg zich aanpassen aan de voorkeur van ouderen om zo lang mogelijk regie op het eigen leven te houden en dat zware, complexe zorgvragen zo lang mogelijk worden uitgesteld of zelfs worden voorkomen.
V&VN en andere zorgpartijen zijn over WOZO in gesprek met de minister. Het tekort aan zorgprofessionals en ook de doorontwikkeling van het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg, waarvan de personeelsnorm deel uitmaakt, zijn belangrijke onderwerpen in de gesprekken.
Nieuw kwaliteitskader: Generiek kompas Samen werken aan kwaliteit van bestaan
In het Regeerakkoord staat dat er een nieuwe interpretatie moet komen van het kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Ook staat daarbij de opdracht om te komen tot meer samenhang met het kwaliteitskader Wijkverpleging. Het nieuwe kwaliteitskader wordt het 'Generiek kompas Samen werken aan kwaliteit van bestaan' genoemd. De ontwikkeling van het Kompas is onderdeel van het WOZO-programma. Veel partijen die betrokken zijn bij de zorg voor ouderen, waaronder V&VN, werken mee aan de totstandkoming van het Kompas. Het Kompas moet duidelijk maken waar een oudere met een ondersteuningsvraag op kan rekenen. Het biedt mensen om wie het gaat en betrokkenen bij de zorg een handvat om de verwachtingen te bespreken, en om te blijven leren en ontwikkelen. Het Kompas moet in maart 2023 klaar zijn om in te dienen bij het Zorginstituut. We maken ons zorgen over deze tijdsdruk.
Het is cruciaal dat verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten invloed kunnen uitoefenen op de inhoud van het nieuwe kwaliteitskader. V&VN haalde hiervoor inbreng op bij de klankbordgroep, in 4 ledenbijeenkomsten en in een ledenpeiling en blijft dit in het hele vervolgproces doen.

- 23 maart 2023
- Nieuwsbericht
- WOZO
- V&VN Algemeen
V&VN: Kompas voor verpleeghuis en wijk nog niet klaar om in te dienen
Het Kompas voor verpleeghuis en wijk is niet klaar om te worden ingediend bij het Zorginstituut. Dit laten V&VN, Patiëntenfederatie Nederland en Verenso gezamenlijk weten op 23 maart 2023.
Wat doet V&VN?
V&VN zet zich in voor de positie en de belangen van verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten in deze beweging. We zorgen ervoor dat leden op de hoogte zijn van wat er speelt en dat ze kunnen meepraten over hoe de zorg voor ouderen houdbaar, van goede kwaliteit, persoonsgericht én veilig blijft.
We zien om ons heen dat er allemaal maatregelen over ons vak worden voorgesteld om de arbeidskrapte het hoofd te bieden. Maar hoe zien wij dit zelf als beroepsgroep? Welke deskundigheidseisen vinden wij belangrijk als het gaat om kwaliteit van zorg en veiligheid van bewoners en cliënten, ook in tijden van krapte? En wat is daar voor nodig? We betrekken en bevragen leden via bijeenkomsten online en in het land, via een steeds groter wordende klankbordgroep en via een ledenpeiling. Die inbreng gebruiken we tijdens de gesprekken met de minister en de andere betrokken beroeps- en brancheorganisaties en voor ons commentaar op conceptteksten.

- 23 februari 2023
- Nieuwsbericht
- V&VN Algemeen
V&VN MeetUp: ‘Er is veel potentieel dat niet wordt benut’
In de V&VN MeetUp op 20 februari in Almere gingen V&VN-leden met elkaar in gesprek over wat er nu en in de toekomst nodig is in de zorg voor ouderen in tijden van arbeidskrapte. Door die krapte kan de kwaliteit van zorg en veiligheid onder druk komen te staan, maar kansen en oplossingen zijn er ook. “We moeten meer doen waarvoor we zijn opgeleid en minder van wat niet bij ons beroep hoort.”
Ledenpeiling
Half maart 2023 hield V&VN een ledenpeiling over het definitieve voorstel voor het nieuwe Kompas waar alle leden van V&VN die werken in de wijk, verpleeghuizen, kleinschalige woonvormen en huisartsenpraktijken aan konden deelnemen. Bekijk het resultaat van de ledenpeiling
(Online) bijeenkomsten V&VN
- 20 februari 2023, V&VN MeetUp in Almere: zorg voor ouderen in tijden van arbeidskrapte (geweest)
- 17 januari 2023 online, Zorg voor ouderen in tijden van personeelstekorten: hoe kan het ánders? (geweest)
- 11 januari 2023 online, Zorg voor ouderen in tijden van personeelstekorten: hoe kan het ánders? (geweest)
- 14 december 2022 online, Personeelsnorm verpleeghuiszorg onder druk? Praat mee! (geweest)
Meld je aan voor de klankbordgroep
Wil jij actief meedenken over het Kompas en WOZO? Meld je aan voor de klankbordgroep door een e-mail te sturen naar kwaliteitskaderkwetsbareouderen@venvn.nl. We e-mailen je dan enkele keren met de vraag om ergens feedback op te geven, bijvoorbeeld op de concepttekst van het nieuwe Kompas.

Discussie: taakgericht werken en opleiden?
Om patiënten te beschermen tegen ondeskundig handelen, mogen deze handelingen (bijv. injecteren, katheteriseren, sonde verwijderen) alleen door professionals uitgevoerd worden. Nu zien we dat ook steeds meer medewerkers die geen opleiding hebben in de individuele gezondheidszorg dit soort handelingen aangeleerd krijgen, en deze in de praktijk in opdracht mogen toepassen. De meningen zijn verdeeld: is het onontkoombaar zodat zorg beschikbaar blijft in een krappe arbeidsmarkt, of is het een stap te ver en komt patiëntveiligheid in het geding? Welke randvoorwaarden zijn hierbij van belang?

Discussie: personeelsnorm verpleeghuiszorg
De personeelsnorm, vastgelegd in het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg, gaat ervan uit dat bewonersgroepen sterk kunnen verschillen. De personeelssamenstelling moet daarop worden afgestemd. Ook zijn er verschillen tussen de momenten op de dag. De norm zegt dat je op drukke momenten met minimaal twee zorgverleners moet zijn. Maar er zit ruimte in de invulling van wat die drukke momenten zijn en welke zorgverleners nodig zijn. Daarnaast is de samenstelling van het team cruciaal: is de juiste kennis aanwezig en zijn de juiste vaardigheden in huis?
Vragen en antwoorden over WOZO-programma van VWS en ontwikkeling 'Generiek kompas Samen werken aan kwaliteit van bestaan'
Dit is een programma van VWS gericht op het langer thuis wonen van ouderen en het leveren van kwaliteit van zorg voor ouderen, zowel als zij nog thuis wonen als wanneer zij in een verpleeghuis wonen. Een breed programma dus, dat bijvoorbeeld ook meer gebruik van technologie in de zorg wil stimuleren. Een van de onderdelen van dit programma is het ontwikkelen van een nieuw integraal kwaliteitskader zorg voor kwetsbare ouderen. Dit gaat dan dat het huidige kwaliteitskader verpleeghuiszorg vervangen.
Het te ontwikkelen Kompas gaat in ieder geval het huidige kwaliteitskader Verpleeghuiszorg vervangen én het addendum ‘langdurige zorg thuis met een Wlz indicatie’. Het nieuwe Kompas is daarmee van toepassing op bewoners van een verpleeghuis en mensen die langdurige zorg thuis ontvangen. Mogelijk wordt ook het kwaliteitskader Wijkverpleging vervangen.
Het Zorginstituut wil dat het nieuwe Kompas in mei 2023 helemaal klaar is. Dat betekent dat het in maart al naar het Zorginstituut gestuurd moet worden. Volgens V&VN is dit een te ambitieus tijdpad, waardoor we zorgen hebben over de uitkomst. We vinden het echter belangrijk dat wij als beroepsgroep kunnen meepraten en meebeslissen over de cruciale punten die ons vak raken in de zorg voor kwetsbare ouderen. Daarom praten we wel mee in de overleggen, zij het kritisch. Het nieuwe Kompas staat op de meerjarenagenda van het Zorginstituut. Dat betekent dat als er niet tijdig een nieuw kwaliteitskader wordt opgeleverd, dat het Zorginstituut dan doorzettingsmacht krijgt. Dat houdt in dat zij dan zelf een kwaliteitskader vaststellen. Via de bijeenkomsten online en in het land en via de klankbordgroep horen we wat verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten belangrijk vinden. Dat gebruiken we vervolgens in de gesprekken met VWS en de andere zorgpartijen.
Sommige onderwerpen die beschreven staan in de bouwstenen zijn nog onvoldoende uitgewerkt; die komen op de ontwikkelagenda. Hiermee gaan de betrokken partijen aan de slag. In november 2023 moeten ook die onderwerpen gereed zijn. Ook in dit proces zorgen we ervoor dat de beroepsgroepen van V&VN goed vertegenwoordigd zijn.
Dat is nog niet helemaal duidelijk. Het nieuwe kwaliteitskader gaat in ieder geval het huidige Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg vervangen én het addendum ‘Langdurige zorg thuis met een Wlz-indicatie’. Er gaan stemmen op om het nieuwe kwaliteitskader veel breder te trekken. Hoe breed is nog niet duidelijk. Dat betekent dat het ook nog niet duidelijk is wat de consequenties zijn voor het huidige Kwaliteitskader Wijkverpleging.
In het huidige Kwaliteitskader staat dat de optimale personeelssamenstelling van teams in een verpleeghuis zich, gezien de steeds veranderende doelgroep en zorgvraag in de verpleeghuizen, niet laat vastleggen in een standaard. De voortdurende veranderende zorgbehoefte vraagt om maatwerk.
De personeelssamenstelling moet voldoen aan normen die in drie thema’s geclusterd zijn:
- Aandacht, aanwezigheid en toezicht, onder andere: op intensieve zorgmomenten altijd minimaal twee zorgprofessionals en iedere dagdienst iemand aanwezig voor zingeving en zinvolle dagbesteding;
- Specifieke kennis en vaardigheden, onder andere: verpleegkundige is 24/7 beschikbaar en binnen 30 minuten ter plaatse;
- Reflectie, leren en ontwikkelen: o.a. voor iedere zorgprofessional voldoende tijd en ruimte voor feedback, intervisie, reflectie en scholing (vastgelegd in kwaliteitsplan).
De normen zijn richtinggevend. Dat betekent dat er ruimte is voor toepassing in de lokale context. Deze situatie-specifieke toepassing vraagt om reflectie en aanpassing waar nodig. Zo wordt er op teamniveau continu gewerkt aan een optimale afstemming tussen (zorg)vraag en personeelssamenstelling. Met als hoofddoel: goede zorg die bijdraagt aan kwaliteit van leven van bewoners.
Deze normen worden in de praktijk nu niet altijd gehaald. Maar de leden gaven in onze online bijeenkomsten aan dat de normen houvast bieden. Vooral op drukke momenten kan het lastig zijn minimaal twee zorgmedewerkers te hebben. Maar alleen gaat ook niet. Als er in die situaties een mix gemaakt kan worden van een verzorgende IG en een helpende dan kan er veel. Waarbij de VIG’er dan een meer overstijgende rol kan pakken. V&VN wil dan ook dat in het kompas en de doorontwikkeling concrete afspraken worden gemaakt over het vaststellen van de juiste deskundigheidsmix.
De Wet BIG vereist dat zorgverleners bekwaam én bevoegd moeten zijn om voorbehouden handelingen uit te mogen voeren, ook als je deze in opdracht van een arts of verpleegkundig specialist uitvoert. Steeds meer wordt nu aan medewerkers zonder opleiding in de individuele gezondheidszorg een handeling geleerd die zij bij alle cliënten mogen toepassen. Maar die bekwaamheid vindt V&VN onvoldoende. Het lijkt misschien op korte termijn een oplossing, maar is het op langere termijn zeker niet. Het principe van verpleging en verzorging is: cliënten en mantelzorgers toerusten om zorg zelf op te pakken. Waar mogelijk wordt dat al gedaan, ook het aanleren van risicovolle en voorbehouden handelingen, binnen deze ene context en bij deze ene zorgvrager. Maar om echt goed risico’s in te kunnen schatten en te weten hoe je moet handelen bij onverwachte situaties, is bredere kennis en ervaring nodig. Verpleging en verzorging is geen simpele optelsom van taken. Juist in kwetsbare situaties waarin zorgverleners autonoom zorg verlenen, is nodig dat deze zorgverleners, behalve een integrale blik, een ethische volwassenheid hebben verworven. En ook dat verkrijg je niet door stapeling van taakbekwaamheden. Taakgericht werken betekent ook versnippering, meer coördinatie- en afstemmingstijd. Het leidt tot beroepsvervaging. We weten dat dit leidt tot een uitholling van de beroepsidentiteit, verminderde kwaliteit van zorg en gemiste zorg. Met als gevolg dat patiëntveiligheid in het geding komt en dat de professionals die we zo hard nodig hebben, uit de zorg stappen. Dat pad moeten we zeker niet op.