Tuchtcollege: scholing en YouTube-filmpjes maken nog niet bekwaam

Het is de nachtmerrie van menig verpleegkundige: voor de tuchtrechter worden gedaagd. Toch kan de beroepsgroep veel van tuchtzaken leren, stelt verpleegkundig specialist en lid van het tuchtcollege, Jantien van der Sluis. Zo ook van een zaak die afgelopen zomer voor de tuchtrechter kwam. Deze zaak draait om een verpleegkundige die een voorbehouden handeling uitvoerde terwijl ze dit al jaren niet meer had gedaan. De kern: wanneer ben je als verpleegkundige (nog) bekwaam?

De zaak betreft verpleegkundige A. die tijdens een nachtdienst (april 2017) een losgeraakte Tummy-voedingsbutton (hierna voedingssonde genoemd) probeerde terug te plaatsen bij een jong kind. Dit lukte niet. Ze haalde de vader van het kind erbij, die deze handeling vaker uitvoerde. Nadat ook hij het niet voor elkaar kreeg, is de voedingssonde in het ziekenhuis teruggeplaatst door een maag-darm-leverarts. Een dag later moest het kind met spoed naar het ziekenhuis. Ze verkeerde in levensgevaar. Wat bleek: de voedingssonde was niet goed teruggeplaatst, waardoor haar maagwand geperforeerd was. Het kind heeft ruim vier weken in het ziekenhuis gelegen en is achteruitgegaan in haar ontwikkeling.

Voorbehouden handeling

Het (terug)plaatsen van een dergelijke voedingssonde is een voorbehouden handeling. A. rondde in 2014 met succes een training in sondezorg af. Deze training had geen betrekking op kinderen. In de jaren na de training heeft A. geen voedingssonde ingebracht. Wel bekeek ze videobeelden waarop deze handeling te zien was.

De klacht

De ouders van het kind hebben een klacht ingediend. Ze verwijten A. onder andere dat ze een voorbehouden handeling heeft uitgevoerd zonder dat daarvoor een bekwaamheidsproeve is afgelegd. A. stelt dat ze wel bevoegd en bekwaam was om de voedingssonde bij het kind in te brengen, omdat ze met succes een training heeft afgerond en op videobeelden op YouTube heeft gezien hoe deze voedingssonde moet worden ingebracht. Na het incident heeft ze zich ingeschreven voor een nieuwe scholing, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen de sondezorg voor kinderen en volwassenen.

De uitspraak

Het college oordeelt dat A. de kennis had over het inbrengen van een voedingssonde, maar omdat ze de handeling in 2014 alleen binnen een onderwijssetting heeft uitgevoerd en daarna niet in een praktijksetting, was ze volgens het college niet bekwaam. Dat ze filmpjes over deze handeling heeft bekeken, verandert hier niets aan. Omdat A. inzicht heeft getoond in haar eigen handelen en initiatief heeft genomen tot gerichte scholing, is een waarschuwing volgens het college voldoende. Deze waarschuwing verschijnt niet in het BIG-register.

Wat valt er te leren?

Deze zaak draait om een belangrijke vraag: wanneer ben je als verpleegkundige bekwaam? Als lid van het tuchtcollege mag Jantien inhoudelijk niet verder ingaan op deze specifieke zaak. Wel deelt ze haar algemene opvattingen over dit vraagstuk. Jantien: “Als verpleegkundige moet je bekwaam zijn en blijven in je handelen. Vaststaat dat je de handeling eerst in scholingssetting moet hebben uitgevoerd en moet zijn getoetst. Daarna moet je de handeling regelmatig uitvoeren. Maar wat is regelmatig? En hoe vaak moet je scholing of vaardigheidsonderwijs volgen?”

Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Sommige instellingen toetsen jaarlijks op handelingen, andere één keer per vijf jaar. De frequentie kan ook verschillen per handeling. Uitgangspunt van de Wet BIG is dat je als verpleegkundige zelf verantwoordelijk bent om te bepalen of je voldoende bekwaam bent om een bepaalde handeling uit te voeren, binnen de voorgeschreven procedures, richtlijnen en beroepsnormen. Jantien: “Er wordt vaak verondersteld dat verpleegkundigen bekwaam (en bevoegd) zijn als ze een vaardigheidstraining succesvol hebben afgerond. Je kunt hier je vraagtekens bij zetten. Stel, je hebt een vaardigheidstraining gevolgd voor een bepaalde handeling en gaat daarna een jaar op wereldreis. Ben je dan als je terugkomt nog bekwaam in je handelen? Die vraag moet je jezelf stellen. Binnen de meeste organisaties is per handeling wel vastgelegd hoe vaak je getoetst moet worden. Eigenlijk zou in deze protocollen ook een maximale termijn vastgelegd moeten worden tussen de laatst uitgevoerde handeling. Dit ontbreekt nu vaak.”

Tips

Het komt er dus op neer dat je als verpleegkundige zelf moet zorgen dat je aantoonbaar bekwaam bent. Hoe doe je dat in de praktijk? “Door het volgen van vaardigheidstrainingen, toetsmomenten, maar ook bijvoorbeeld door bij een collega te kijken of een collega mee te laten kijken als je de handeling al een tijd niet meer verricht hebt. Als je bijvoorbeeld al een hele tijd geen katheter meer hebt ingebracht, stuur dan eens een mail naar collega’s of hang een briefje op: ‘als er een katheter ingebracht moet worden, mag ik dan meekijken of mag ik dit dan doen en kan iemand met mij meekijken?’ Ook in de thuiszorg kun je onderling afspraken maken over het toetsen van handelingen. Een handeling niet uitvoeren omdat je dit drie weken geleden voor het laatst hebt gedaan is natuurlijk niet nodig. Je moet jezelf afvragen wat reëel is. Beter nog is om dit binnen de organisatie af te spreken en vast te leggen,” aldus Jantien.

Dit nieuwsartikel is per december 2019 overgeplaatst van de oude website van V&VN naar de vernieuwde website. Eerder geplaatste reacties komen hiermee te vervallen. Wil je reageren op dit artikel? Praat verder op social media.