‘Het heeft me superstrijdbaar gemaakt’

Bianca Buurman over betrokkenheid bij besluitvorming

Chief Nursing Officer Bianca Buurman moest zich tijdens de coronacrisis soms aan tafel vechten om de inbreng van verzorgenden en verpleegkundigen te laten horen. In het bijzonder toen de Tweede Kamer haar in mei uitnodigde, maar de minister dat verzoek afwees. “Inmiddels is voor iederéén duidelijk dat verzorgenden en verpleegkundigen vanaf het begin betrokken moeten zijn bij besluitvorming.”

“De waarde van openbare adviezen moet je niet onderschatten. Die komen terug in bijvoorbeeld brieven van de minister aan de Tweede Kamer.” Hoogleraar acute ouderenzorg Bianca Buurman geeft als Chief Nursing Officer (CNO) advies aan het ministerie van VWS vanuit het oogpunt van verzorgenden en verpleegkundigen. Ze begon net haar weg binnen het ministerie enigszins te vinden toen corona opvlamde. “Je moet bedenken dat onze adviezen – ook die van mijn voorganger Marieke Schuurmans – voorheen altijd mondeling waren. Daardoor hadden ze geen formele status. Als ze gepubliceerd worden, kun je ernaar verwijzen, discussie mee op gang brengen en verandering in gang zetten. Dat was mijn grootste doel: zichtbaarheid, transparantie. Maar ook mijn grootste frustratie, want hóe doe je dat in een crisissituatie?”

Het was volgens Buurman geen bewuste onwil van de betrokkenen bij de coronacrisisorganisatie; alle partijen werkten keihard samen. Aan het bed, in de wijk, maar ook in Den Haag. “De saamhorigheid tussen de beroepsgroepen is veel groter geworden. Het levert verpleegkundigen en verzorgenden ook pleitbezorgers op. Dat hebben we hard nodig.”

Wees zichtbaar

De coronacrisis was volop gaande toen de Tweede Kamer eind april vroeg of Bianca Buurman aanwezig kon zijn bij een technische briefing. Buurman: “Het was zo’n belangrijk moment dat de Tweede Kamer zei: ‘Kom ons duidelijk maken wat de bevindingen met COVID-19 zijn vanuit het verpleegkundig perspectief’. Maar minister Hugo de Jonge wees het verzoek van de Kamer af. Een frustrerend moment: “Ik ben daar ook wel emotioneel over geweest. Maar het gaat niet om mij. Het ging erom een podium te krijgen voor verzorgenden en verpleegkundigen. In die periode kreeg ik een aantal telefoontjes van verpleegkundigen. Hun boodschap: ‘Je moet ervoor gaan! Wees zichtbaar voor de beroepsgroep, alsjeblieft!’ Dat heeft me superstrijdbaar gemaakt.”

Achter de schermen ontstond een stevige lobby om haar toch aan tafel te krijgen. Op 9 mei kon Bianca Buurman op Twitter melden – in reactie op de ontstane onrust: ”Aanstaande maandag ben ik nu op uitnodiging van de Tweede Kamer aanwezig bij een 2-uur durend gesprek over verpleging en verzorging. Niets is verloren. Dit is een belangrijke eerste stap.”

Sinds de discussie over haar aanwezigheid en de ingelaste sessie voor Kamerleden – met Bianca Buurman als enige expert – is er veel veranderd. Ze werkte samen met V&VN en onderhield contacten met niet alleen VWS, maar ook de werkgevers, vakbonden en de woordvoerders gezondheidszorg van de verschillende politieke partijen in de Tweede Kamer. Het ging over de situatie in verpleeghuizen. En over zeggenschap voor verpleegkundigen en verzorgenden.

Ondertussen verscheen het eerste openbare CNO-advies ‘Transitie naar reguliere zorg vanuit het perspectief van verpleegkundigen en verzorgenden’, dat minister De Jonge doorstuurde naar de Tweede Kamer. Belangrijke elementen keerden terug in Kamerbrieven over de concrete vormgeving van het beleid. Daarna volgde het ‘Opschalingsplan Acute Zorg COVID-19’. Hieraan leverde V&VN IC een belangrijke bijdrage, gebaseerd op de uitkomsten van de V&VN-peiling onder IC-verpleegkundigen. Bianca Buurman was lid van het kernteam dat de totstandkoming van het opschalingsplan begeleidde. In de nieuwsonderwerpen naar aanleiding van het rapport kwam het verpleegkundig perspectief goed terug, ook letterlijk: overal kwamen IC-verpleegkundigen aan het woord. Met als symbolische actie: de prominente plek aan tafel die IC-arts Gommers tijdens de uitzending van Op1 vrijmaakte voor V&VN IC-voorzitter Rowan Marijnissen.

Inmiddels werkt Bianca Buurman in opdracht van VWS aan een openbaar advies over zeggenschap en positionering van de beroepsgroep. “Deze crisis heeft voor iederéén duidelijk gemaakt dat verzorgenden en verpleegkundigen vanaf het begin betrokken moeten zijn bij besluitvorming.”

Uitvoerbare richtlijnen

Bianca Buurman benadrukt dat haar boodschap in Den Haag afkomstig is uit het veld: “Het is de inhoud die de verandering brengt. Wat gebeurt er in de verpleeghuizen, wat ervaren wijkverpleegkundigen? Ik wil steeds weten: wat is voor jullie belangrijk?”

In het begin van de crisis is de uitvoerbaarheid van richtlijnen en maatregelen onvoldoende meegewogen in de besluitvorming. “Er moet in een crisissituatie natuurlijk besloten worden op basis van de helft van de kennis. Maar als je vanaf het begin de inbreng van verpleegkundigen en verzorgenden aan tafel brengt, sluiten de richtlijnen direct beter aan. Ook was dan vanaf het begin duidelijk geweest: er zijn meer beschermende middelen en tests nodig in de ouderenzorg.”

Ouderenzorg: voorbereiden op nieuwe uitbraak

De ouderenzorg – van verpleeghuis tot thuiszorg – mag van Buurman een stap verder zetten dan nu gebeurt. “De middelen en testen zijn nu beter beschikbaar. Maar wat wordt het beleid bij een tweede COVID-19 uitbraak in het najaar? In de acute zorg ligt er nu een plan. In de verpleeghuizen blijft het nog te veel bij terugblikken, vind ik. Mijn oproep aan de sector is: betrek verzorgenden en verpleegkundigen bij de evaluatie en bereid je voor op de grote vraagstukken. Wat is belangrijk voor de kwaliteit van leven en hoe weeg je dat mee bij de besluitvorming? Wat doe je met infectiepreventie versus bezoek? En hoe vertaal je landelijk beleid naar je eigen instelling?”

In opdracht van het Outbreak Management Team (OMT) doet Bianca Buurman samen met collega Cees Hertogh onderzoek naar presymptomatische verspreiding van het virus in verpleeghuizen. De resultaten zullen een grote rol spelen bij een eventuele tweede corona-golf.

Doorgaan, ook bij weerstand

Het is nu meer dan ooit belangrijk om je als verpleegkundige of verzorgende te laten gelden, vindt Bianca Buurman. “Het gaat niet zonder slag of stoot. En stop niet na één poging. Het kost je wel drie keer. Als je je expertise aanbiedt of op basis van je ervaringen aangeeft dat je wilt meepraten, zegt de bestuurder de eerste twee keer: ‘Niet nodig’. Je moet door de weerstand heen. Wat moet doordringen, is: als we het niet met hen doen, krijgen we het niet voor elkaar. Uiteindelijk zullen bestuurders ervaren dat gemotiveerde mensen een extra stap zetten als je ze verantwoordelijkheden geeft. Dat ervaar ik nu ook bij VWS, je moet met elkaar de optimale samenwerking zien te vinden.”

Het advies van Bianca Buurman, in opdracht van VWS, over zeggenschap en positionering van verpleegkundigen en verzorgenden, verschijnt naar verwachting begin september.

Bron: V&VN Magazine 3-2020 | Tekst: Lieselot Meelker | Beeld: Frank Ruiter