Corona
De uitbraak van corona, begin 2020, had een grote impact op de werkzaamheden van zorgverleners in Nederland. Verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten werkten samen met andere zorgprofessionals keihard om de uitbraak van het coronavirus in ons land zo veel mogelijk onder controle te houden. Vanaf het uitbreken van de pandemie deden we dagelijks nieuwe inzichten op over het ziektebeeld en ziekteverloop. Richtlijnen en protocollen volgden elkaar in hoog tempo op. Reguliere zorg werd in eerste instantie uitgesteld en kwam na de eerste golf weer enigszins op gang. Het was duidelijk: corona zette de dagelijkse praktijk van alle zorgprofessionals op z’n kop.
V&VN deed er alles aan om de beroepsgroepen zo goed mogelijk te helpen tijdens de pandemie. We haalden voortdurend op waar de knelpunten lagen, we zorgden dat de ervaringen, zorgen en dilemma’s zichtbaar werden voor politiek Den Haag en de landelijke media, we ontwikkelden kwaliteitsstandaarden en we lieten de stem van de beroepsgroepen zo goed mogelijk horen aan de beleidstafels. In de tijdlijn ‘Coronajaar 2020’ vind je een gedetailleerd overzicht van bepalende momenten in 2020. Enkele in het oog springende activiteiten beschrijven we daaronder.
Het coronameldpunt
Sinds half maart 2020 kunnen leden en niet-leden hun zorgen, dilemma’s, knelpunten en ideeën delen via het Meldpunt van V&VN. In 2020 ontving het meldpunt 2.105 meldingen, waarvan meer dan 200 meldingen in de eerste week in maart. Met het Meldpunt konden we signalen uit de dagelijkse praktijk zo snel mogelijk ophalen, bundelen en delen. Zo kregen we een goed landelijk én regionaal overzicht van waar de grootste problemen (kunnen) ontstaan, en hoe ze kunnen worden opgelost. Die inzichten bespraken we vervolgens met het ministerie, de vakbonden, artsen, werkgevers en andere betrokken partijen.
Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)
Tijdens de eerste golf had een groot deel van de meldingen betrekking op het tekort aan persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Wij hebben in de landelijke media intensief aandacht gevraagd en gekregen voor het gebrek aan beschermingsmiddelen en de zeer zorgwekkende situatie in verpleeghuizen en de wijkverpleging. PBM kwamen te langzaam beschikbaar. Veel verpleegkundigen en verzorgenden raakten besmet en het ziekteverzuim nam toe.
V&VN en vakbonden hebben gezamenlijk opgeroepen tot het preventief gebruik van mondneusmaskers in de zorg. Dit is door de zorgsector overgenomen en gemeengoed geworden. Tijdens de tweede golf en met inachtneming van de risico’s door nieuwe virusmutaties heeft V&VN een eigen leidraad over het voorzorgsgebruik van FFP2-maskers voorbereid. Ook dit is, onder andere door de Tweede Kamer, breed omarmd.
Actuele informatie op de website
De antwoorden op de meest voorkomende vragen uit het meldpunt vermeldden wij op de website van V&VN. Daar delen wij ook een actueel overzicht van richtlijnen, handreikingen en andere relevante onderwerpen (bijv. over het testbeleid van de GGD en over Extra handen voor de zorg). V&VN stond 24/7 in contact met het ministerie van VWS en met andere betrokken partijen om input te leveren op en mee te denken over relevante kwaliteitsstandaarden. We maakten een aparte themapagina over persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Ook verwezen we naar online scholingen en webinars en naar hulplijnen voor mentale en psychische hulp of coaching.
Meer zeggenschap
In de eerste golf waren er bij de beleidsmakers in Den Haag onrealistische verwachtingen over de opschaling op de IC’s. Er werd vanuit gegaan dat opgeschaald kon worden naar 2.400 en meer bedden. Mede op basis van peilingen onder IC-verpleegkundigen heeft V&VN in de media, bij overheid en politiek en in sectoroverleg laten weten dat dit niet realistisch is. Hierdoor zijn opschalingsplannen sterk bijgesteld.
Grote bottleneck bij opschalen is het tekort aan IC-verpleegkundigen. De Tweede Kamer zei unaniem: geef verpleegkundigen bij gesprekken over opschaling van de IC-capaciteit een even zware stem als de artsen. Het gevolg: verpleegkundigen kregen inspraak in de plannen voor de opschaling van IC’s en stelden een meer realistisch scenario voor. De afdeling V&VN Intensive Care speelde hier een belangrijke rol in.
Het gebrek aan zeggenschap bestond niet alleen in de ziekenhuizen, maar ook in andere sectoren. Verpleegkundigen en verzorgenden in verpleeghuizen en in de gehandicaptenzorg hadden vaak het gevoel niet zichtbaar genoeg te zijn, terwijl zij geconfronteerd werden met ingrijpende maatregelen, zoals een bezoekersregeling of zelfs een bezoekverbod in instellingen en daarbij ook nog eens minder goed dan in het ziekenhuis voorzien werden van persoonlijke beschermingsmiddelen. V&VN heeft dit punt bij het kabinet, politiek, beleidsmakers en zorgpartijen voortdurend onder de aandacht gebracht. Mede als gevolg hiervan kwam er in 2020 steeds meer aandacht voor het belang van zeggenschap van verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten.
- Een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks en VVD over medezeggenschap van verpleegkundigen en verzorgenden in de wet kwaliteit, klachten en geschillen in de zorg;
- Een advies aan de minister van VWS over zeggenschap en positionering van verpleegkundigen en verzorgenden door de Chief Nursing Officer : Niets over ons, zonder ons;
- Een advies van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving Applaus is niet genoeg;
- Een advies van de verkenner Nicolette van Gestel aan minister Van Ark Over zeggenschap gesproken…;
- Diverse aangenomen moties in de Tweede Kamer die pleiten voor meer zeggenschap.
De politieke steun voor meer zeggenschap en inspraak is inmiddels breed. Maar ook meer (structurele) waardering voor verpleegkundigen en verzorgenden staat mede dankzij de inbreng van V&VN hoog op de politieke agenda.
Ook ging in 2020 een SER-traject van start gegaan over het loopbaanperspectief in de zorg. In dit traject participeren ook verpleegkundigen. Al vóór de coronapandemie vormde de druk op de arbeidsmarkt in de zorg immers een groot vraagstuk en dit is in 2020 alleen maar groter geworden.
Aandacht voor de zorgverlening buiten het ziekenhuis
Voor de situatie buiten de ziekenhuizen was aanvankelijk minder aandacht in de politiek en in de media. Zo bungelden wijk en verpleeghuis bij de verdeling van beschermende middelen aanvankelijk onderaan. V&VN heeft zich onophoudelijk ingezet voor meer aandacht en passende maatregelen in álle sectoren (zoals de langdurige zorg en de GGZ) als het gaat om het instellen van een bezoekregeling, oplossen van tekorten aan PBM, de opname van sectoren in het coronadashboard en aansluiting bij die plekken waar de besluitvorming over de crisisaanpak plaatsvindt. Ook vroeg - en verkreeg - V&VN aandacht voor toegang tot de fast-lane van de teststraten voor kleine niet-gecontracteerde aanbieders van wijkverpleegkundige zorg in de thuissituatie. In de GGZ werkten we samen met de GGZ-afdelingen actief mee aan de ontwikkeling van de richtlijn ‘corona & GGZ’.
Zichtbaarheid van de beroepsgroep
V&VN streefde er voortdurend naar dat de verhalen van onze beroepsgroepen doorklonken in de media, zowel op radio en televisie als in de kranten en vakbladen. De belangstelling was groot. Nederland zag de onmisbare rol die onze beroepsgroepen vervulden. We brachten samen met de leden de menselijke verhalen achter het veranderde werk, de tekorten aan beschermende middelen, onbruikbare richtlijnen en de uitputtingsslag tijdens de coronamarathon. Ook de resultaten van de ledenpeilingen, die door de grote betrokkenheid van onze beroepsgroepen tienduizenden keren werden ingevuld, gebruikten we om de ervaringen van onze leden te vertellen in de media. Mede door deze verhalen lukte het om de politiek en andere partijen in beweging te krijgen. We werkten hiervoor nauw samen met verschillende afdelingsbestuurders van onder meer V&VN Intensive Care, V&VN Verzorgenden, V&VN Verpleegkundig Specialisten, de GGZ-afdelingen en V&VN-ambassadeurs uit de wijk en de verpleeghuizen die samen met de interim-voorzitter van V&VN het woord voerden in de media. De voorzitter van V&VN IC werd een boegbeeld voor de IC-verpleegkundigen in Nederland. Toen Elsevier Weekblad de IC-verpleegkundigen in Nederland tot ‘Nederlander van het Jaar 2020’ verkoos, sierde zij de cover. In de tijdlijn ‘coronajaar 2020’ vind je een beknopt overzicht van media-optredens van V&VN op bepalende momenten.
Ook op onze eigen mediakanalen stonden de ervaringen van onze leden centraal. Zo stonden vier van de vijf V&VN Magazines volledig in het teken van werken in tijden van corona: de knelpunten, de lessen, de uitdagingen in veranderende werkomstandigheden en de uitputtingsslag die komt kijken bij coronazorg. Leden uit alle sectoren werden uitgebreid geïnterviewd en in beeld gebracht in tientallen portretten. Via onze nieuwsbrief werden leden wekelijks op de hoogte gehouden van de ervaringen van hun collega’s in het land. En via onze social media zagen onze achterban, onze stakeholders, politici en journalisten dagelijks waar wij als verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten tegenaan liepen en waar we ons hard voor maakten in de strijd tegen corona.
Coulance bij herregistratie Kwaliteitsregister V&V en Verpleegkundig Specialistenregister
Door de toegenomen werkdruk door corona komen veel verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten niet toe aan het volgen van bijscholing en nascholing zoals ze dat voorheen gewend waren. De registers die V&VN beheert (het Kwaliteitsregister V&V, het Verpleegkundig Specialistenregister en het Register Zorgprofessionals) voorzagen we van coulanceregelingen om hieraan tegemoet te komen.
Coronajaar 2020: tijdlijn
| 27-1-2020 | Covid-19 wordt bestempeld als A-ziekte. |
| 27-2-2020 | Eerste coronabesmetting in Nederland. |
| 6-3-2020 | Eerste coronadode in Nederland. RIVM adviseert mensen in Noord-Brabant thuis te blijven bij klachten. |
| 9-3-2020 | Persconferentie: het RIVM adviseert iedereen in Nederland géén handen meer te schudden. |
| 10-3-2020 | RIVM meldt dat uit een steekproef blijkt dat bijna 4 procent van de medewerkers in Brabantse ziekenhuizen is besmet met het coronavirus. |
| 11-3-2020 | WHO: corona-uitbraak is officieel pandemie. |
| 12-3-2020 | Persconferentie: iedereen in Nederland wordt opgeroepen zoveel mogelijk thuis te werken, evenementen met meer dan 100 personen mogen niet meer plaatsvinden. |
| 12-3-2020 | V&VN opent meldpunt. Binnen een week meer dan 200 meldingen van verpleegkundigen en verzorgenden over tekort aan beschermende middelen. In ziekenhuizen moeten veel verpleegkundigen het doen met één mondmasker per dienst. In de wijk zijn soms helemaal geen mondmaskers meer te vinden. Met name de situatie in de wijk en verpleeghuizen vraagt om aandacht. Deze signalen zijn aan de orde gekomen in het crisisoverleg op het ministerie van VWS, waaraan V&VN heeft deelgenomen. Wat dat heeft opgeleverd lees je in dit bericht. |
| 15-3-2020 | Persconferentie: horeca, scholen en kinderopvang moeten sluiten. Start van social distancing. |
| 17-3-2020 | V&VN publiceert o.a. in Trouw over zorgen tekort beschermende middelen, met name in de wijk. |
| 18-3-2020 | Minister Bruins kondigt plan aan om tekort aan beschermende en medische hulpmiddelen aan te pakken. |
| 21-3-2020 | Verpleegkundigen en verzorgenden maken zich grote zorgen over de tekorten aan persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals mondmaskers, (desinfecterende) handgels, spatbrillen. Uit heel het land krijgen we daar signalen over. |
| 23-3-2020 | Persconferentie: aankondiging intelligente lockdown. Iedereen wordt opgeroepen zoveel mogelijk thuis te blijven en alle evenementen met een vergunningsplicht worden afgelast. Contactberoepen mogen hun werk niet voortzetten. |
| 28-3-2020 | V&VN: veel meer mondmaskers én veel meer testen. |
| 30-3-2020 | V&VN: Er wordt een groot beroep gedaan op verpleegkundigen en verzorgenden. Daar moet tegenover staan dat overheid en werkgevers zorgen voor goede en adequate persoonlijke beschermingsmiddelen. Óók als het om mondmaskers gaat. De eisen die daaraan worden gesteld zijn hoog: het gaat immers om de veiligheid en gezondheid van zorgprofessionals én van hun patiënten. V&VN vindt dat je ook in tijden van schaarste niet met deze eisen moet schipperen. |
| 31-3-2020 | Persconferentie: de maatregelen worden verlengd tot en met 28 april. |
| 1-4-2020 | Bestuursvoorzitter V&VN Gerton Heyne in Hart van Nederland over het opschalen van de IC-capaciteit: “Meer dan 2400 IC-bedden is een illusie.” |
| 2-4-2020 | V&VN in de media over opschalen IC’s: ‘Meer dan 2400 IC-bedden is een illusie’, o.a. NOS, Volkskrant, Telegraaf, Radio1, Op1 en nu.nl. V&VN publiceert handreiking voor herintreders: ‘Terug in de zorg in crisistijd’. |
| 3-4-2020 | Kabinet reageert op noodkreet over IC-bedden: ‘we nemen de overbelasting van de IC’s zeer serieus’. |
| 3-4-2020 | V&VN: ‘Werken zonder beschermende middelen? Onacceptabel!’ Onbeschermd werken brengt de gezondheid van verpleegkundigen en verzorgenden in gevaar, en die van hun collega’s, patiënten en dierbaren. Dit leidt tot uitval van zorgprofessionals, meer patiënten, meer slachtoffers en tot een verdere overbelasting van het zorgsysteem. Toch is dit aan de orde van de dag in de wijk, verpleeghuizen, GGZ en GHZ. |
| 6-4-2020 | V&VN: noodkreet over stil drama in wijk en verpleeghuis door tekort aan PBM in Nieuwsuur, Telegraaf, NRC, AD, RTL Nieuws en Hart van Nederland. |
| 7-4-2020 | Persconferentie: Rutte noemt adviezen OMT ‘heilig’. |
| 7-4-2020 | Minister De Jonge ontkent dat er zorg moet worden geboden zonder PBM: ‘Situaties doen zich niet voor’. V&VN publiceert handreiking en flowchart om een afweging te maken om (geen) zorg te verlenen bij tekort PBM. |
| 8-4-2020 | V&VN trekt aan de bel over deze ontkenning in De Telegraaf. Minister De Jonge erkent paar uur later in Tweede Kamer dat zorgverleners wel degelijk noodgedwongen zonder PBM zorg leveren. |
| 9-4-2020 | V&VN: ‘Waar blijven de mondmaskers, minister?' |
| 10-4-2020 | Er komt meer aandacht voor het psychisch welzijn van zorgprofessionals: gratis coaching. |
| 11-4-2020 | Voorzitter V&VN IC Rowan Marijnissen vertelt in Nieuwsuur over de psychische druk op de IC. |
| 14-4-2020 | V&VN in de media over testbeleid zorgmedewerkers: ‘Nog steeds te weinig tests’. |
| 16-4-2020 | V&VN pleit voor aanscherping RIVM-richtlijn PBM buiten het ziekenhuis. Gerton Heyne bij EenVandaag over tekort aan PBM in verpleeghuizen. V&VN wil dat zorgverleners beter worden beschermd en pleit daarom voor aanscherping van RIVM-richtlijnen. Verpleegkundigen en verzorgenden voelen zich vaak niet veilig. Het aantal besmettingen in verpleeghuizen neemt sterk toe. V&VN pleit ervoor dat zorgprofessionals standaard beschermende middelen, zoals mondmaskers, dragen. |
| 17-4-2020 | Gerton Heyne bij Nieuwsuur over opstart reguliere zorg: geef verpleegkundigen voldoende hersteltijd voor we doorschakelen. |
| 19-4-2020 | Voorzitter V&VN Ambulancezorg Jan Hoeffnagel in AD over verwaarloosde en verwarde patiënten. |
| 21-4-2020 | Persconferentie: verlenging maatregelen, aankondiging scholen weer open en mogelijkheden voor kinderen om weer te gaan sporten. Van Dissel: verpleegkundigen en verzorgenden moet hersteltijd worden gegund. |
| 23-4-2020 | RIVM: naar schatting heeft één derde van de verpleeghuizen minimaal één coronapatiënt. |
| 24-4-2020 | Persconferentie: Rutte kondigt de eerste voorzichtige stappen naar versoepeling aan en doet een dringende oproep: ‘Vier Koningsdag thuis’. |
| 29-4-2020 | V&VN stuurt brief aan RIVM met daarin pleidooi voor (1) schrappen van geen bescherming bij werken op 1,5 meter en bij vluchtig contact in richtlijn (2) opnemen van preventief gebruik van mondmaskers op basis van professionele inschatting in richtlijn. |
| 1-5-2020 | V&VN-ledenpeiling corona: ‘Tekorten maskers houden aan, psychische druk hoog’. Media-aandacht in AD, NOS en Telegraaf. |
| 6-5-2020 | Persconferentie: Rutte presenteert de routekaart voor 1 juni – 1 september. |
| 6-5-2020 | RIVM past op aandringen van V&VN de richtlijn ‘Uitgangspunten PBM buiten het ziekenhuis’ aan. Deze biedt verpleegkundigen en verzorgenden nu de ruimte om in specifieke zorgsituaties op basis van hun professionele inzichten en ervaring PBM te gebruiken. Aanpassing is erg zuinig. Vluchtig contact en 1,5 meter blijven staan. |
| 8-5-2020 | V&VN presenteert samen met andere partijen de ‘Handreiking voor bezoekbeleid verpleeghuizen in coronatijd.’ |
| 11-5-2020 | Basisscholen gaan voor 50 procent open, de meeste contactberoepen kunnen weer aan de slag. 26 verpleeghuizen openen onder voorwaarden hun deuren. |
| 12-5-2020 | Dag van de Verpleging. Vier verpleegkundigen en verzorgenden gaan in gesprek met de Koning over hun werk in de coronacrisis. |
| 14-5-2020 | V&VN publiceert handreiking voor gebruik PBM bij patiënten die geen duidelijke klachten hebben. Ook als patiënten of cliënten geen duidelijke klachten hebben, kan bescherming nodig zijn. De RIVM-richtlijn ‘Uitgangspunten PBM buiten het ziekenhuis’ wordt aangepast en biedt verpleegkundigen en verzorgenden de ruimte om op basis van professionele inzichten en ervaring PBM te gebruiken. |
| 19-5-2020 | Persconferentie: De geplande versoepelingen volgens de routekaart kunnen doorgaan. Dit betekent versoepeling van het bezoekbeleid voor verpleeghuizen en de gehandicaptenzorg vanaf 25 mei. |
| 19-5-2020 | V&VN publiceert resultaten peiling IC-verpleegkundigen: ‘Snel naar 1.700 IC-bedden structureel niet realistisch’. Media-aandacht in NOS journaal, NPO Radio 1, Nursing en Skipr. |
| 25-5-2020 | Versoepeling bezoekregeling verpleeghuizen en gehandicaptenzorg gaat in. Locaties mogen onder strikte voorwaarden weer bezoek ontvangen. |
| 26-5-2020 | Tweede Kamer zegt unaniem: geef verpleegkundigen bij gesprekken over opschaling IC-capaciteit even zware stem als artsen. |
| 1-6-2020 | Iedereen in Nederland mag zich zonder tussenkomst van een arts laten testen. Verdere versoepeling van verschillende maatregelen: o.a. terrassen gaan open, middelbare scholieren kunnen weer naar school en ov rijdt volgens dienstregeling (mondkapje verplicht). |
| 1-6-2020 | V&VN stuurt samen met Verenso, Actiz en Zorgthuisnl een brief naar de Tweede Kamer met vijf belangrijke geleerde lessen uit de coronacrisis en verpleeghuizen. |
| 10-8-2020 | V&VN stuurt samen met ActiZ, InEen, NHG, LHV en Zorgthuisnl een brief aan de Tweede Kamer: ‘Zorg voor voldoende PBM en voorrang bij testen voor zorgmedewerkers’. |
| 10-9-2020 | V&VN-peiling IC-verpleegkundigen: voorbereiding opschaling IC’s verloopt stroef, verpleegkundigen nog te weinig betrokken. |
| 21-9-2020 | Brandbrief aan ministers VWS: V&VN is geschokt over het nieuws dat richtlijnen RIVM gebaseerd waren op schaarste en over een verzwegen aanpassing van de richtlijn over het schrappen van vluchtig contact en 1,5 meter, waar V&VN al sinds het begin van de coronacrisis op hamerde. |
| 1-10-2020 | V&VN-standpunt uitgebreid naar preventief gebruik: ‘ja, tenzij’ uitgangspunt bij gebruik mondmaskers. |
| 8-10-2020 | Tweede Kamer unaniem: preventief gebruik mondmaskers in alle verpleeghuizen. |
| 12-10-2020 | Vakbonden staan achter het standpunt ‘ja, tenzij’ voor mondmaskers. |
| 13-10-2020 | Persconferentie: Rutte kondigt gedeeltelijke lockdown aan vanwege stijgende besmettingscijfers. |
| 13-10-2020 | V&VN vraagt in de Tweede Kamer aandacht voor het oplopende ziekteverzuim in de wijkverpleging. Ook doet V&VN een beroep op de politiek om het advies voor preventief gebruik van mondneusmaskers in álle sectoren van V&VN en de vakbonden te steunen. |
| 20-10-2020 | V&VN luidt samen met ZorgthuisNL en FNV de noodklok in De Telegraaf: steeds grotere en zwaardere zorgvraag en snel stijgende uitval van collega’s waardoor het steeds moeilijker wordt om de roosters rond te krijgen. De zorg wordt snel afgeschaald. |
| 24-10-2020 | V&VN, vakbonden en Patiëntenfederatie sturen brief aan ziekenhuizen: ‘Ga over op preventief gebruik mondneusmaskers.’ |
| 29-10-2020 | V&VN-ledenpeiling: ‘kabinet, grijp nú in om de verspreiding van coronavirus tegen te gaan’. In een peiling die anderhalve dag open stond, spraken meer dan 13.000 V&VN-leden zich uit: 85% wil per direct strengere maatregelen. |
| 9-12-2020 | Meldpunt V&VN: veel vragen van leden over vaccinatie. |
| 10-12-2020 | De verpleegkundigen en artsen van de intensive cares worden door Elsevier Weekblad uitgeroepen tot Nederlander van het Jaar 2020. Zij staan volgens het weekblad ‘symbool voor de strijdbaarheid in de frontlinie’. Bekijk het interview met V&VN IC-voorzitter Rowan Marijnissen in Elsevier en bij Op1. |
| 14-12-2020 | Persconferentie: Rutte kondigt strenge lockdown aan om besmettingen van het coronavirus tegen te gaan. |
| 26-12-2020 | In een interview met de NOS lijkt de suggestie te worden gewekt dat verzorgenden zèlf verantwoordelijk zijn voor het hoge aantal besmettingen in de verpleeghuizen. Marita Peters (“Klap in het gezicht van verzorgenden”) van V&VN-platform verzorgenden en V&VN-bestuurslid Jaap Kappert bestrijden deze suggestie op RTL Nieuws en Hart van Nederland. |
Word lid en praat mee!
Samen met 105.000 leden maken we ons als beroepsvereniging sterk voor professionalisering van de beroepen verpleegkundige, verzorgende en verpleegkundig specialist. Leden horen, zien en helpen; dat is waar we als V&VN voor staan. Wil jij invloed hebben op hoe jouw beroep zich ontwikkelt? Word lid van V&VN.
